Αποποινικοποίηση ναρκωτικών ουσιών: το μη χείρον βέλτιστον

Ακρόαση άρθρου......

Εκατό χρόνια πριν, μία ομάδα αποτελούμενη από διπλωμάτες διαφόρων χωρών συγκεντρώθηκε στη Σαγκάη στο πλαίσιο μίας πρώτης διεθνούς προσπάθειας για την απαγόρευση μιας συγκεκριμένης ναρκωτικής ουσίας. Τότε (το 1909) συμφώνησαν να συγκροτηθεί μία Διεθνής Επιτροπή για το όπιο, λίγες μόνο δεκαετίες μετά τον πόλεμο της Βρετανίας εναντίον της Κίνας όπου η πρώτη διεκδίκησε το δικαίωμα πώλησης της ουσίας αυτής.

Εκτοτε ακολούθησαν πολλές νομοθετικές απαγορεύσεις ναρκωτικών ουσιών. Το 1998 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών έθεσε τον εξής στόχο: μέχρι το 2008 τα κράτη μέλη του οργανισμού θα έπρεπε να έχουν επιτύχει να ζούμε σε έναν κόσμο ελεύθερο από ναρκωτικές ουσίες και να έχουν συμβάλλει στην εξάλειψη ή στη σημαντική μείωση της παραγωγής ουσιών όπως το όπιο, η κοκαΐνη και η κάνναβη.

Αυτό είναι το είδος των υποσχέσεων που οι πολιτικοί αγαπούν να δίνουν. Και αυτό γιατί καταπραΰνει την αίσθηση του ηθικού πανικού που στάθηκε ο υπηρέτης της απαγόρευσης για έναν ολόκληρο αιώνα. Έχει ως στόχο να καθησυχάσει τους γονείς των εφήβων σε όλο τον κόσμο, ωστόσο, πρόκειται για μια εξαιρετικά ανεύθυνη υπόσχεση, καθώς δεν μπορεί να εκπληρωθεί.

Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών έχει αποδειχθεί ως τώρα καταστροφικός, με τον εθισμό να ακμάζει στον ανεπτυγμένο κόσμο. Υπό το πρίσμα κάθε λογικού μέτρου, αυτός ο αγώνας έχει αποδειχθεί ανελεύθερος, δολοφονικός και άσκοπος.

Ολοένα και περισσότεροι λοιπόν, τείνουν στην παραδοχή ότι η λιγότερο κακή πολιτική είναι η νομιμοποίηση των εν λόγω ουσιών.
Βέβαια η έκφραση «το λιγότερο κακό» δε σημαίνει το καλό. Η νομιμοποίηση των ναρκωτικών ουσιών όμως, αν και σαφώς θα ωφελήσει τις χώρες παραγωγής, θα φέρει τις χώρες κατανάλωσης αντιμέτωπες με διαφορετικά ρίσκα. Όπως περιγράφω παρακάτω, πολλοί ευάλωτοι χρήστες ναρκωτικών θα υποφέρουν, αλλά οι πιο πολλοί θα ωφεληθούν.

Η απόδειξη της αποτυχίας
Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα δεν κάνει λόγο, πλέον, για έναν κόσμο ελεύθερο από τις ναρκωτικές ουσίες. Αυτό για το οποίο καυχάται ωστόσο, είναι ότι η αγορά των ναρκωτικών έχει σταθεροποιηθεί, κάτι που σημαίνει ότι πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι, ή σχεδόν το 5% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού, εξακολουθούν να λαμβάνουν παράνομα ναρκωτικά.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μόνο, δαπανούν από την πλευρά τους 40 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην προσπάθειά τους για την εξάλειψη της παροχής των ναρκωτικών και πραγματοποιούνται 1,5 εκατομμύριο συλλήψεις κάθε χρόνο για αδικήματα που αφορούν παράνομες ναρκωτικές ουσίες, και 500.000 εκ των συλληφθέντων οδηγούνται στη φυλακή. Οι αυστηρότεροι νόμοι είναι ο λόγος που ένας στους πέντε αφροαμερικανούς άνδρες περνούν κάποιο διάστημα στη φυλακή. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο χύνεται άφθονο αίμα με εκπληκτικούς ρυθμούς. Στο Μεξικό έχουν σκοτωθεί πάνω από 800 αστυνομικοί και στρατιώτες από τον Δεκέμβριο του 2006 και ο ετήσιος συνολικός αριθμός των νεκρών ξεπερνά τον αριθμό των 6000.

Στην Ελλάδα, καταγράφονται επισήμως περίπου 500 θάνατοι από χρήση ουσιών ετησίως. Βέβαια,τα πραγματικά νούμερα, είναι πολύ υψηλότερα. Η στατιστική, αποτελεί και αυτή θύμα της παρανομίας των ουσιών και δεν μπορεί να καταγράψει με ακρίβεια τα δεδομένα.  Δείχνει ωστόσο η στατιστική πως 10-15% των εφήβων στην Ελλάδα έχουν κάνει περιστασιακή χρήση κάνναβης (το ποσοστό στην Αμερική φτάνει το 35%). Η ηλικία έναρξης στην Ελλάδα, προσδιορίζεται στα 15 χρόνια ενώ στην ηλικία των 14 εντοπίζεται η έναρξη εισπεόμενων ουσιών και αμφεταμινών.(τα στοιχεία είναι από έρευνα ESTAD, 2000).

Ωστόσο, η ίδια η απαγόρευση υπονομεύει τις προσπάθειες όσων συμμετέχουν στον αγώνα κατά των ναρκωτικών. Η τιμή μιας παράνομης ουσίας καθορίζεται περισσότερο από το κόστος της διανομής παρά από την παραγωγή. Πάρτε για παράδειγμα την κοκαΐνη: η προσαύξηση ανάμεσα στον παραγωγό και στον καταναλωτή είναι πάνω από το εκατονταπλάσιο. Ακόμη και αν η ρήξη ζιζανιοκτόνων στις καλλιέργειες των αγροτών τετραπλασιάζει την τοπική τιμή των φύλλων κόκας, αυτό συνήθως έχει ελάχιστο αντίκτυπο στην λιανική τιμή, η οποία καθορίζεται κυρίως από τον κίνδυνο του να μεταφέρει κανείς κοκαΐνη στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σήμερα, όσοι εμπλέκονται στον αγώνα κατά των ναρκωτικών, ισχυρίζονται ότι έχουν κατασχέσει το μισό από την συνολική παραγωγή της κοκαΐνης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η τιμή λιανικής τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αυξάνεται διαρκώς και η ποιότητα να μειώνεται. Βέβαια δεν είναι ξεκάθαρο ότι η ζήτηση των ναρκωτικών μειώνεται όταν οι τιμές αυξάνονται.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η επιχείρηση των ναρκωτικών προσαρμόζεται γρήγορα στις διάφορες διαταραχές της αγοράς. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, η προσπάθεια αποτελεσματικής καταστολής αναγκάζει τους παραγωγούς να μετατοπίσουν απλώς τις εγκαταστάσεις παραγωγής. Ως εκ τούτου, η παραγωγή του όπιου έχει μετακινηθεί από την Τουρκία και την Ταϋλάνδη προς τη Μιανμάρ και το νότιο Αφγανιστάν, όπου υπονομεύει τις προσπάθειες της Δύσης να νικήσει τους Ταλιμπάν. Αντί να έχει βοηθήσει στην μείωση της εγκληματικότητας, η απαγόρευση των ναρκωτικών ουσιών έχει καλλιεργήσει το οργανωμένο έγκλημα σε τέτοια κλίμακα που κόσμος δεν έχει δει ποτέ έως τώρα. Σύμφωνα με τις, ίσως υπερβολικές, εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών, η παράνομη βιομηχανία των ναρκωτικών αξίζει περίπου 320 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Στη Δύση καθιστά εγκληματίες κατά τα άλλα νομοταγείς πολίτες (για παράδειγμα, ο σημερινός αμερικανός πρόεδρος θα μπορούσε εύκολα να έχει καταλήξει στη φυλακή εξαιτίας των νεανικών πειραμάτων του με την κοκαΐνη).

Η απαγόρευση καθιστά επίσης τα ναρκωτικά περισσότερο επικίνδυνα: οι τοξικομανείς αγοράζουν σε μεγάλο βαθμό νοθευμένη κοκαΐνη και ηρωίνη, μερικοί χρησιμοποιούν βρώμικες βελόνες βοηθώντας έτσι και στη διάδοση του ιού HIV, και καθώς κάνουν χρήση παράνομων ουσιών η «θεραπεία» τους ανήκει -συνήθως- μόνο σε εκείνους που τους πουλάνε τις ουσίες.

Η αποτυχία του πολέμου κατά των ναρκωτικών έχει οδηγήσει αρκετούς από τους πιο θαρραλέους αγωνιστές του, κυρίως από την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, να προτείνουν τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από τη φυλάκιση των χρηστών στην πρόσβασή τους στη δημόσια υγεία και στην προσπάθεια για μείωση της βλάβης, όπως για παράδειγμα ενθάρρυνση των τοξικομανών να χρησιμοποιούν καθαρές βελόνες. Η προσέγγιση αυτή θα τόνιζε περισσότερο τη δημόσια εκπαίδευση πάνω στο θέμα και την θεραπεία των τοξικομανών, και θα έδινε λιγότερη έμφαση στην παρενόχληση των αγροτών που καλλιεργούν την κοκαΐνη αλλά και στην τιμωρία όσων αγοράζουν μαλάκα ναρκωτικά για ιδία χρήση. Μια τέτοια κίνηση θα ήταν ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο είναι αρκετά απίθανο μια τέτοια προσπάθεια να χρηματοδοτηθεί επαρκώς και φυσικά δεν βοηθά στην προσπάθεια εξάλειψης του οργανωμένου εγκλήματος.

Η νομιμοποίηση όχι μόνο θα απομάκρυνε από το τοπίο τους κακοποιούς, αλλά θα μετέτρεπε το θέμα των ναρκωτικών από ένα πρόβλημα νόμου και τάξης σε ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας, όπως άλλωστε θα έπρεπε ήδη να αντιμετωπίζεται. Οι κυβερνήσεις θα φορολογούσαν και θα ρύθμιζαν το εμπόριο ναρκωτικών, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα συγκεκριμένα κεφάλαια (μαζί με τα δισεκατομμύρια που δαπανώνται τώρα στις επιχειρήσεις κατά των ναρκωτικών) ώστε να εκπαιδεύσουν το κοινό σχετικά με τους κινδύνους της λήψης τέτοιων σκευασμάτων, αλλά και για την αντιμετώπιση του εθισμού. Η πώληση βέβαια των ναρκωτικών σε ανηλίκους θα πρέπει να εξακολουθήσει να απαγορεύεται. Τα διαφορετικά είδη ναρκωτικών θα κατατάσσονταν σε διαφορετικά επίπεδα φορολόγησης και ρύθμισης· ένα σύστημα ατελές, που θα ήταν δύσκολο στη διαχείριση, που θα απαιτούσε συνεχή παρακολούθηση και θα παρουσίαζε δυσκολία στον υπολογισμό των συμβιβασμών. Οι τιμές μετά φόρων θα έπρεπε να καθορίζονται σ' ένα επίπεδο το οποίο θα οδηγούσε στην επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στη μείωση της χρήσης αφενός και αφετέρου στην αποθάρρυνση της μαύρης αγορά και των απελπισμένων πράξεων κλοπής και πορνείας στις οποίες καταφεύγουν τώρα οι τοξικομανείς για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.

Η προώθηση αυτού του ελαττωματικού συστήματος στους ανθρώπους των χωρών παραγωγής, όπου το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί το κεντρικό πολιτικό ζήτημα, είναι αρκετά εύκολη υπόθεση. Η δυσκολία αφορά τις χώρες κατανάλωσης, όπου η κυρία πολιτική μάχη αφορά το θέμα του εθισμού.

Πολλοί αμερικανοί γονείς θα ήταν σε θέση να δεχθούν μία σχετική νομοθεσία ως τη σωστή απάντηση για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, θα μπορούσαν να δουν ακόμη και τη χρησιμότητά της στον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας. Αλλά ο άμεσος φόβος τους θα ήταν για τα δικά τους παιδιά.

Ο φόβος αυτός βασίζεται κυρίως στην υποθετική σκέψη ότι περισσότεροι άνθρωποι θα είναι σε θέση να κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών στο πλαίσιο ενός νόμιμου καθεστώτος. Μια τέτοια υπόθεση ωστόσο μπορεί να αποδειχθεί λανθασμένη. Δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ της σκληρότητας των νόμων που αφορούν τις ναρκωτικές ουσίες και τη συχνότητα λήψης των σκευασμάτων αυτών: οι πολίτες που ζουν σε περιοχές με σκληρές σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις (κυρίως η Αμερική αλλά και η Βρετανία) καταναλώνουν περισσότερες ναρκωτικές ουσίες και όχι λιγότερες. Κάποιοι που συμμετέχουν στον αγώνα κατά των ναρκωτικών δηλώνουν αμήχανα ότι αίτιο αυτού του γεγονότος είναι οι υποτιθέμενες πολιτισμικές διαφορές, αλλά και σε χώρες που βρίσκονται πολιτισμικά αρκετά κοντά παρουσιάζεται μικρή διαφορά στον αριθμό των τοξικομανών: η σκληρή Σουηδία και η περισσότερο φιλελεύθερη Νορβηγία παρουσιάζουν ακριβώς τα ίδια ποσοστά εξάρτησης. Η νομιμοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει τόσο στη μείωση της προσφοράς όσο και στην μείωση της ζήτησης, κανείς ωστόσο δεν είναι σε θέση να γνωρίζει με βεβαιότητα. Είναι δύσκολο όμως να υποστηρίζει κάποιος ότι οι πωλήσεις οποιουδήποτε προϊόντος που μειώνεται η τιμή του θα έπεφταν, διότι γίνεται πιο ασφαλές και πιο ευρέως διαθέσιμο. Κάθε ειλικρινής υποστηρικτής της νομιμοποίησης των ναρκωτικών ουσιών θα υπέθετε λογικά ότι σε μία τέτοια περίπτωση η κατανάλωσή τους συνολικά θα αυξανόταν.

Η άποψη για την κατάργηση της απαγόρευσης στηρίζεται σε δύο βασικούς λόγος. Ο πρώτος λόγος έχει περισσότερο φιλελεύθερες ρίζες. Παρά το γεγονός ότι ορισμένα παράνομα ναρκωτικά είναι εξαιρετικά επικίνδυνα για μερικούς ανθρώπους, τα περισσότερα, δεν είναι ιδιαίτερα επιβλαβή. (Η νικοτίνη είναι περισσότερο εθιστική ουσία από ότι σχεδόν όλα τα υπόλοιπα.) Οι περισσότεροι χρήστες καταναλώνουν ουσίες, όπως κοκαΐνη και ηρωίνη, μόνο περιστασιακά (όπως συμβαίνει και με το ουίσκι ή με ένα απλό τσιγάρο)· δεν είναι δουλειά του κράτους να τους αποτρέπει από τέτοιες ενέργειες.

Τι γίνεται με τον εθισμό; Το θέμα αυτό καλύπτεται εν μέρει από το πρώτο επιχείρημα, καθώς η ζημιά που προκαλείται αφορά κατά κύριο λόγο τον ίδιο τον χρήστη. Αλλά ο εθισμός μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα και στις οικογένειες και ειδικά στα παιδιά των τοξικομανών, περιλαμβάνοντας όμως και ευρύτερα κοινωνικά κόστη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αποθάρρυνση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και η θεραπευτική αντιμετώπιση του εθισμού θα πρέπει να αποτελεί την προτεραιότητα της πολιτικής για τα ναρκωτικά. Ως εκ τούτου, το δεύτερο επιχείρημα έχει ως εξής: η νομιμοποίηση των ναρκωτικών ουσιών προσφέρει την ευκαιρία να αντιμετωπιστεί ο εθισμός με τον σωστό τρόπο.

Η παροχή αληθινών πληροφοριών σχετικά με τις διάφορες ναρκωτικές ουσίες και τους κινδύνους που ενέχει η χρήση τους για την υγεία, καθώς και η ανάλογη τιμολόγηση τους, θα προσέφερε την ευκαιρία στις κυβερνήσεις να κατευθύνουν τους καταναλωτές προς τα λιγότερο επιβλαβή σκευάσματα. Η απαγόρευση δεν έχει καταφέρει να αποτρέψει τον πολλαπλασιασμό των μεταλλαγμένων ναρκωτικών που παράγονται σε διάφορα εργαστήρια. Αντιθέτως, η νομιμοποίηση θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις νόμιμες φαρμακευτικές εταιρείες να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τις ουσίες που καταναλώνουν οι χρήστες. Οι πόροι που θα κέρδιζαν τα κράτη από την φορολόγηση και τα χρήματα που θα αποταμιεύονταν, τα οποία τώρα χρησιμοποιούνται σε επιχειρήσεις αντιμετώπισης και καταστολής, θα επέτρεπαν στις κυβερνήσεις να εγγυηθούν την θεραπεία των εξαρτημένων ατόμων, καθιστώντας με αυτό τον τρόπο την κίνηση της νομιμοποίησης πολιτικά, περισσότερο, ‘εύγευστη’. Η επιτυχία της προσπάθειας των ανεπτυγμένων χωρών να αποτρέπουν τους ανθρώπους από το κάπνισμα, το οποίο παρομοίως υπόκειται σε ειδική φορολογία και ρύθμιση, παρέχει βάσιμες ελπίδες.

Ένα υπολογισμένο ρίσκο ή άλλος ένας αιώνας αποτυχίας;

Επανεξετάζοντας τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία, διαπιστώνεται για ακόμη μία φορά ότι η απαγόρευση είναι περισσότερο επιβλαβής, ειδικά για τους φτωχούς και αδύναμους του κόσμου. Η νομιμοποίηση δεν θα εξαφάνιζε τους κακοποιούς από το τοπίο, αλλά όπως συμβαίνει με το αλκοόλ και τα τσιγάρα, θα υπήρχαν φόροι για να αποφύγουν και κανόνες για να ανατρέψουν. Και βέβαια μια τέτοια λύση δεν θα θεράπευε αυτόματα αποτυχημένα κράτη. Η λύση που προτείνουμε μοιάζει μπερδεμένη και δύσκολη· όμως ένας αιώνας προφανούς αποτυχίας στέκεται αρωγός στην δοκιμή της.

Πηγή άρθρου: The Economist
Επιμέλεια άρθρου - Σχόλια: Νίκος Δοϊρανλής - Ψυχολόγος, Msc Person Centered Therapy

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Δοϊρανλής Νίκος - Ψυχολόγος

Δοϊρανλής Νίκος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Επιστημονικός Υπεύθυνος του PSYCHOLOGY.GR Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική. Msc in PCA Counseling, University of Strathclyde. Εκπαιδευτής και επόπτης ψυχολόγων που ασκούν την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία.

2310.822292

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού