Ανάλυση των τελευταίων στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ για τις αυτοκτονίες του 2015

Ακρόαση άρθρου......

Με αφορμή τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα για το έτος 2015, οφείλουμε να επισημάνουμε για ακόμη μία φορά την καταλυτική απουσία μέτρων προστασίας της υγείας του πληθυσμού και ιδιαίτερα των ευπαθέστερων, στα πεδία της πρόληψης της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.

Η ανάληψη μέτρων και η εφαρμογή παρεμβάσεων στους άξονες της δημόσιας υγείας και της εξατομικευμένης φροντίδας παραμένουν ακόμη ζητούμενα σε επίπεδο πολιτικών προτεραιοτήτων. Όπως έχουμε πολλαπλά τονίσει, το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί. Η πρόληψη της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών απαιτούν την ανάληψη στρατηγικών πρωτοβουλιών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής πολιτικής, της πολιτικής της υγείας, της εργασίας, προκειμένου η ελληνική κοινωνία να παρέμβει ουσιαστικά για την αποτροπή αυτών των πρόωρων θανάτων.

Οι αριθμοί δεν αποτυπώνουν, εκτός από τη συνολική έκταση του ζητήματος δεδομένης της υποκαταγραφής, τις «παράπλευρες απώλειες» των αυτοκτονιών. Το οικονομικό, κοινωνικό και ανθρώπινο κόστος μίας αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, άμεσα και έμμεσα, βαραίνει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Έχουμε επανειλημμένα επισημάνει ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να αναζητηθούν οι ευθύνες των επαγγελματιών υγείας, των ειδικών και των αρχών όχι μόνο για τις απώλειες ζωών από αυτοκτονία αλλά και το σημαντικό αντίκτυπο των αυτοκτονιών σε άτομα και την ευρύτερη κοινωνία.

Στατιστικά Στοιχεία για αυτοκτονίες

Οι αυτοκτονίες εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερες αυτών που καταγράφονται ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι 15 – 20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Γι’ αυτό το λόγο, το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας ανέπτυξε ένα σύστημα ερευνητικής καταγραφής και συλλογής στοιχείων που αφορούν απόπειρες αυτοκτονίας και εισαγωγές λόγω εκούσιας αυτοδηλητηρίασης ή αυτοτραυματισμού. Σκοπός της ερευνητικής καταγραφής είναι ο προσδιορισμός της συχνότητας, της μεθόδου και των χαρακτηριστικών των ασθενών με απόπειρα αυτοκτονίας που προσέρχονται στα ΤΕΠ των νοσοκομείων.

Η εν λόγω καταγραφή αποτελεί προαπαιτούμενο του σχεδιασμού και της ανάπτυξης ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στα πεδία της πρόληψης της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, γι’ αυτό άλλωστε και εφαρμόζεται αντίστοιχα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τα πρώτα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής καταγραφής αποπειρών αυτοκτονίας αναδεικνύουν, δυστυχώς, κρίσιμα σημεία για τα οποία προϋπήρχε και η εμπειρική μας διαπίστωση, δεδομένης της εξειδικευμένης παροχής ενός συνόλου υπηρεσιών σε αυτοκτονικούς ασθενείς εδώ και περισσότερα από 10 χρόνια. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε μία σημαντική επαναληπτικότητα αποπειρών κυρίως οφειλόμενη σε θεραπευτικές αστοχίες ή απουσία παρακολούθησης σε συνέχεια της απόπειρας. Σ’ αυτό το σημείο, επισημαίνεται ότι ιδιαίτερα για τους αυτοκτονικούς ασθενείς, το χρονικό διάστημα μετά την απόπειρα αποτελεί μία κρισιμότατη περίοδο με σημαντικές πιθανότητες νέας απόπειρας. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής αναδεικνύουν την απουσία εξασφάλισης της παρακολούθησης των ασθενών σε συνέχεια της απόπειρας αυτοκτονίας.

Υποκαταγραφή αυτοκτονιών

Παγκοσμίως, είναι δεδομένη η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών, γεγονός το οποίο ισχύει σαφώς εντονότερα στη χώρα, λόγω των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Η υποκαταγραφή αποδίδεται είτε στη δυσκολία να εξακριβωθεί ότι όντως υπήρχε αυτοκτονική πρόθεση (όπως στην περίπτωση ενός ατυχήματος), είτε σε κοινωνικούς, θρησκευτικούς και άλλους λόγους. Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι οι θάνατοι από αυτοκτονία είναι πολύ περισσότεροι από τους επίσημα καταγεγραμμένους.

Σ’ αυτήν την κατεύθυνση το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας έχει αναδείξει σταθερά το ζήτημα της υποκαταγραφής των θανάτων από αυτοκτονία και την αναγκαιότητα περαιτέρω ανάπτυξης των διαδικασιών καταγραφής και αποτύπωσης των αυτοκτονιών, καθώς μια τέτοια προοπτική έχει πολλαπλά οφέλη σε επίπεδο πρόληψης και παρέμβασης. Ο περιορισμός της υποκαταγραφής και η παραγωγή αξιόπιστων δεδομένων είναι εφικτή μόνο όταν οι αρμόδιοι επιστήμονες που εμπλέκονται στην πιστοποίηση των αιτιών θανάτου παρέχουν όσο το δυνατόν πιο ακριβείς και πλήρεις διαγνώσεις, με περιγραφές των εξωτερικών αιτιών και λογικές ακολουθίες των γεγονότων που οδήγησαν στο θάνατο.

Σ’ αυτήν τη βάση, έχουμε προωθήσει στο σύνολο των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών της χώρας καθώς και στα αρμόδια Υπουργεία, παραμέτρους συμπλήρωσης του πιστοποιητικού θανάτου που επιχειρούν να διαφυλάξουν αφενός το έργο του ιατρού, αφετέρου την ακριβή καταγραφή και πιστοποίηση των αδιευκρίνιστων ή βίαιων θανάτων.

Τέλος, σημειώνουμε, πως σύμφωνα με τα επίκαιρα στοιχεία του Δικτύου Πληροφόρησης του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, οι αυτοκτονίες παρουσιάζουν αυξητική τάση τα έτη 2016 & 2017, σε σύγκριση με το 2015.

Oι 529 αυτοκτονίες που επίσημα καταγράφηκαν για το έτος 2015 σημαίνουν, επίσης, τουλάχιστον, 8.000 απόπειρες αυτοκτονίας το ίδιο έτος και 5500 άτομα που βιώνουν το πένθος μίας πρόωρης απώλειας ζωής, με σαφείς κοινωνικές, οικονομικές, ψυχικές συνέπειες στις ζωές τους. Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, όπως αυτά αναλύθηκαν από το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα αναδεικνύουν μια μικρή μείωση των αυτοκτονιών για το έτος 2015, της τάξεως του 6,4%, σε σύγκριση με το 2014. Συγκεκριμένα, οι θάνατοι από αυτοκτονία για το 2015 ανήλθαν σε 529 έναντι του 2014 που είχαν καταγραφεί 565.

Κατά τα έτη 2010-2015 σημειώθηκαν τουλάχιστον 2.989 αυτοκτονίες.

Σε κάθε μία αυτοκτονία γυναίκας αντιστοιχούν 4 αυτοκτονίες αντρών. Πιο συγκεκριμένα ο δείκτης αυτοκτονιών ήταν 8,1 ανά 100.000 για τους άντρες και 1,91 ανά 100.000 για τις γυναίκες.

Η περιφέρεια με τον υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία για το έτος 2015 ήταν η Κρήτη και ακολουθούν η Ήπειρος και η Ανατολική Μακεδονία & Θράκη.

Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας των αντρών ήταν ο απαγχονισμός ενώ για τις γυναίκες η πτώση από ύψος.

Το 61% του συνόλου των αυτοκτονιών έλαβαν χώρα εντός οικίας ενώ τουλάχιστον το 15% έλαβαν χώρα σε εξωτερικούς, δημόσιους χώρους, σχολεία, ιδρύματα κλπ.

Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν έγγαμοι/-ες.

Περισσότερα Στοιχεία:

• Στους άνδρες η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν οι υπερήλικες (άτομα άνω των 85 ετών) ενώ ακολουθούν οι άντρες της παραγωγικής ηλικίας (55-59 ετών).
• Στις γυναίκες, αντίστοιχα, η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν η 85+, ενώ ακολουθούν οι γυναίκες της παραγωγικής ηλικίας (30-34 ετών).
• Ο μήνας με τις περισσότερες αυτοκτονίες για το έτος 2015 ήταν ο Μάιος.
• Η πλειοψηφία των αυτοχείρων (43%) άνηκαν στον οικονομικά ανενεργό πληθυσμό (συνταξιούχοι, οικιακά, άνεργοι, μαθητές – σπουδαστές κ.λπ.)
• Ο υψηλότερος δείκτης αυτοκτονιών ανδρών εμφανίζεται στην Κρήτη, ενώ γυναικών στα νησιά του Ιονίου.

Η ΚΛΙΜΑΚΑ είναι ένας κοινωνικός φορέας, μη κυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2000 και δραστηριοποιείται τόσο στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας όσο και στην υλοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής ενσωμάτωσης αποκλεισμένων πληθυσμιακών ομάδων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.Σε ένα πρώτο επίπεδο οι δράσεις και τα προγράμματα του φορέα στοχεύουν στην πολύπλευρη ενδυνάμωση των κοινωνικά αποκλεισμένων στις κατευθύνσεις: της υιοθέτησης ενεργού ρόλου απέναντι στη ζωή, της υπεύθυνης διεκδίκησης των δικαιωμάτων, της σταδιακής αυτονόμησης και της ισότιμης ένταξης στον κοινωνικό ιστό.

Απώτεροι στόχοι των δράσεων του φορέα αποτελούν: 

• Η ανάπτυξη του ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. 
• Η ισότητα των ευκαιριών πρόσβασης και απολαβής των κοινωνικών αγαθών
• Η προαγωγή της ψυχικής υγείας
• Η αύξηση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης

Η ΚΛΙΜΑΚΑ λειτουργεί από το 2007, τη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία με το νούμερο 1018. Η Γραμμή λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα και δέχεται κλήσεις από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με αστική χρέωση. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές.

Απευθύνεται σε:  

• Ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν
• Ανθρώπους που έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν στο παρελθόν
• Ανθρώπους με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά
• Ανθρώπους που βιώνουν την απώλεια ή ανησυχούν για κάποιο δικό τους άνθρωπο

Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία εντάσσεται από τον Απρίλιο του 2012 στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το οποίο λειτουργεί από την ΚΛΙΜΑΚΑ, με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας. Στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψης της Αυτοκτονίας, ειδικά εκπαιδευμένοι, επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναλαμβάνουν την θεραπευτική αντιμετώπιση ατόμων που έχουν εκδηλώσει αυτοκτονική συμπεριφορά.

Επίσης, η ΚΛΙΜΑΚΑ αναπτύσσει ένα σύνολο δράσεων εκπαίδευσης, ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης καθώς και ερευνητικό έργο, ενώ συμμετέχει, ως οργανωτικό μέλος, και εθνικός αντιπρόσωπος φορέας, στη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (International Association for Suicide Prevention - IASP), φορέας ο οποίος αποτελεί το ανώτερο όργανο για την κατάρτιση στρατηγικών στον τομέα της πρόληψης αλλά και των ερευνητικών διαδικασιών, σε καθεστώς συνηγορίας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.