Θέλω η Ενοχή να κοιμηθεί για μια νύχτα με τα φώτα κλειστά… - Δάφνη Καλογεροπούλου, Ψυχολόγος

Η κλινική εμπειρία έχει δείξει ότι το αίσθημα ενοχής συνήθως υπερβαίνει κάθε χωροχρονικό εντοπισμό και διευρύνεται τόσο ώστε εντέλει να καταλαμβάνει όλη την ψυχική ζωή του ατόμου.

Το γεγονός αυτό οδηγεί, σύμφωνα με τον Φρόϋντ και τον Λακάν, στα «παράδοξα του αιθήματος της ενοχής» (3). Ένα πρώτο παράδοξο είναι ότι αρκεί ένα οδυνηρό γεγονός (π.χ. να χαθεί ένας αγαπημένος συγγενής ή ακόμη και να αρρωστήσει το ίδιο το άτομο), για το οποίο το άτομο δεν φέρει αντικειμενικά καμμία ευθύνη, για να εκδηλωθεί ένα υπέρμετρο αίσθημα ενοχής: το άτομο θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο, προσωπικά υπεύθυνο, για κάθε καταστροφή.

Ένα δεύτερο παράδοξο είναι ότι με βάση την εμπειρία υπάρχει ένα αξιοσημείωτο χάσμα ανάμεσα στις ένοχες πράξεις και το αίσθημα της ενοχής. Με άλλα λόγια, υπάρχουν ένοχες πράξεις για τις οποίες το άτομο δεν νιώθει ίχνος μεταμέλειας, ενώ από την άλλη μπορεί το άτομο να αισθάνεται ένοχο και να μέμφεται τον εαυτό του χωρίς να έχει διαπράξει καμμία επιλήψιμη πράξη. Και τέλος, ένα άλλο παράδοξο είναι ότι η «ενοχή είναι ανίσχυρη»: το άτομο ομολογεί την ενοχή του αλλά τίποτε δεν εγγυάται ότι θα επωμιστεί τις ευθύνες του. Συμβαίνει μάλιστα το αντίθετο, όπως έχει αναφέρει ο Λακάν: το να «αισθάνεται ένοχος είναι ένδειξη πως είναι έτοιμος να ‘νίψει τας χείρας του’ πραγματικά».

Όλα αυτά τα παράδοξα του αισθήματος ενοχής μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ίδια η ενοχή δεν είναι τόσο ένα αίσθημα δικαιολογημένο ή μη, όσο μία θέση που αποδίδει το άτομο για τον εαυτό του στον κόσμο: ό,τι και να συμβεί, είναι το ίδιο υπεύθυνο.

Η ενοχή με άλλα λόγια, είναι μία αρχή νοηματοδότησης, δηλαδή ένας τρόπος για να μπορεί να δίνει μία εξήγηση σε ό,τι του συμβαίνει στην ζωή.

Διαβάστε το πλήρες άρθρο: Πέρα από την κατάθλιψη και την ενοχή, τι;