Κοινωνικό άγχος, διεκδικητικότητα και κοινωνική φοβία

Το παρόν εγχειρίδιο αποτελεί ένα δομημένο πρόγραμμα ομαδικής Γνωσιακής-Συμπεριφοριστικής Θεραπείας για το Κοινωνικό Άγχος. Πρόκειται για μία βραχεία παρέμβαση δέκα 3ωρων συνεδριών, δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε να μεταδίδει στα μέλη της ομάδας τις βασικές αρχές του γνωσιακού-συμπεριφοριστικού μοντέλου θεραπείας, και, παράλληλα, να προσφέρει ψυχοεκπαίδευση στο κοινωνικό άγχος, εκπαιδεύοντας τους συμμετέχοντες να εφαρμόσουν τις κατάλληλες τεχνικές.

Οι βασικοί στόχοι της παρέμβασης είναι να μειώσουν οι θεραπευόμενοι τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές που υιοθετούν σε κοινωνικές καταστάσεις, τις οποίες οι ίδιοι θεωρούν προβληματικές, καθώς και το κοινωνικό άγχος. Επιμέρους στόχοι της παρέμβασης είναι οι εξής:

Να αποκτήσουν γνώσεις γύρω από το τι είναι κοινωνικό άγχος, πώς γεννιέται, πώς συντηρείται και τι συνέπειες έχει στη ζωή τους.
Να μάθουν τις βασικές αρχές του γνωσιακού-συμπεριφοριστικού μοντέλου θεραπείας.
Να αναγνωρίσουν οι θεραπευόμενοι τα πραγματικά συναισθήματα στις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα δικαιώματά τους.
Να φέρουν στην επιφάνεια τις δυσλειτουργικές αυτόματες σκέψεις, εκείνες, δηλαδή, που προκαλούν το άγχος και τα δύσφορα συναισθήματά τους.
Να αναγνωρίσουν με ποιες συμπεριφορές μπορούν να πραγματοποιούν τις επιθυμίες και να καλύπτουν τις ανάγκες τους.
Να μάθουν να αντιλαμβάνονται τα δικαιώματα και τις επιθυμίες τους και τις απαιτήσεις των άλλων απέναντί τους.
Να κατανοήσουν τον ρόλο των ποικίλων κοινωνικών καταστάσεων και να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους στην εκάστοτε περίπτωση.
Να εξασκήσουν τη διεκδικητική συμπεριφορά σε σχέση με το τι αναμένουν οι άλλοι από αυτούς.
Να μάθουν να αναγνωρίζουν τα όρια που διαχωρίζουν τη διεκδικητική συμπεριφορά από την επιθετική και τη μη διεκδικητική.
Να κατανοήσουν τα πλεονεκτήματα της διεκδικητικής συμπεριφοράς και την αναγκαιότητα της αλλαγής της συμπεριφοράς τους.

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε άτομα με ελλειμματική ή αναποτελεσματική διεκδικητική συμπεριφορά, με κοινωνικά άγχη και φοβίες, με δυσλειτουργική διαπροσωπική συμπεριφορά, με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας ή άλλες διαταραχές προσωπικότητας, καθώς και άλλες διαταραχές συμπτωμάτων, όπως, για παράδειγμα, η κατάθλιψη (Fiedler, 1996). Σήμερα, τέτοια προγράμματα που περιλαμβάνουν άσκηση στη διεκδικητικότητα χρησιμοποιούνται ευρέως και στη θεραπεία ψυχιατρικών διαταραχών, όπως η μείζων κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια κ.λπ. (Corrigan, 1991), στην πρόληψη ψυχικών διαταραχών σε εφήβους, στον χώρο εργασίας και πιο συγκεκριμένα την εκπαίδευση εργαζομένων και στελεχών εταιρειών (Becker & Minsel, 1986), καθώς και στην εκπαίδευση ψυχοθεραπευτών γνωσιακής-συμπεριφοριστικής κατεύθυνσης (Laireter & Fiedler, 1996).