Φανατισμός στην ψυχανάλυση

Όπως κάθε άλλος θεσμός, έτσι και ο ψυχαναλυτικός θεσμός, υπό τη μορφή ενός ινστιτούτου, μιας ένωσης ή μιας εταιρείας, απαρτίζεται και αυτός από διάφορες ομάδες οι οποίες, με τη σειρά τους, αποτελούνται από άτομα. Παρότι κάθε μεμονωμένο άτομο που ανήκει σε μια ψυχαναλυτική εταιρεία έχει υποβληθεί σε μακρόχρονη και αυστηρή κατάρτιση, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η προσωπική ανάλυσή του ή η ψυχαναλυτική κατάρτισή του θα είναι από μόνες τους σε θέση να εγγυηθούν μια σταθερή κατάσταση ωριμότητας της ψυχικής λειτουργίας του. Αναφέρομαι πιο συγκεκριμένα στο γεγονός –το οποίο περιγράφουν αρκετοί ερευνητές που ασχολούνται με τα ομαδικά φαινόμενα– ότι σε ορισμένες ομαδικές αλληλεπιδράσεις φαίνεται να υπάρχουν παλινδρομήσεις σε προηγούμενες φάσεις ή θέσεις, σε πιο πρωτόγονες μορφές σκέψης. Αυτού του είδους οι παλινδρομήσεις δεν θα συνιστούσαν πρόβλημα για τη διατήρηση και την ανάπτυξη της ψυχαναλυτικής επιστήμης, αν την ίδια στιγμή μπορούσαμε να τις ανιχνεύσουμε, να τις μελετήσουμε και να τις επεξεργαστούμε. Πιστεύω ότι τα εν λόγω στάδια επεξεργασίας τρέφουν στην πραγματικότητα την ψυχαναλυτική επιστήμη, δίνοντάς της τη δυνατότητα να εμπλουτίζεται και να διαφοροποιείται.

Δυστυχώς, τα παραπάνω στάδια επεξεργασίας δεν είναι πάντοτε εφικτά, για διάφορους λόγους. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει είτε επειδή η ανίχνευσή τους είναι δύσκολη, είτε επειδή κάποιοι μηχανισμοί άμυνας, υπερβολικά ισχυροί, παρεμποδίζουν αυτή την επίγνωση, είτε επειδή κάποιες αντιστάσεις ορθώνονται ως εμπόδιο στη σκέψη και ούτω καθεξής· ειδάλλως, ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι η τεραστίων διαστάσεων δύναμη που ασκεί ο φανατισμός, καθώς και ο δογματισμός, εμποδίζοντας με αυτό τον τρόπο την αποσαφήνιση των απαραίτητων επεξεργασιών.