Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του Εγώ

Γιατί το άτομο εκδηλώνει μέσα στο πλήθος ιδιότητες που δεν εμφανίζει όταν είναι και δρα μόνο του; Γιατί υπό την επίδραση της μάζας, για παράδειγμα, οι νοητικές του ικανότητες υποχωρούν, έχει ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις ή επιδεικνύει ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση;

Αυτό θεωρεί ο Φρόυντ ως το ουσιώδες ερώτημα μιας ψυχολογίας των μαζών. Και δεν ασχολείται μαζί του μόνο επειδή τα «μαζικά φαινόμενα» αρχίζουν να δεσπόζουν στην κοινωνία της εποχής του, ούτε επειδή στην ώριμη περίοδο της σκέψης του φιλοδοξεί να διαμορφώσει μιας ευρύτερη ανθρωπογνωστική προσέγγιση, πέρα από την παθολογία του μεμονωμένου ασθενούς.

Γι' αυτόν, η ατομική ψυχολογία δεν μπορεί να υπάρξει ξεκομμένη από την επίδραση των άλλων· προέκυψε, σε τελική ανάλυση, από την ψυχολογία της μάζας. Κάνοντας μια περιδιάβαση, λοιπόν, στις θεωρίες της εποχής του για το σχηματισμό της μάζας, ο Φρόυντ θα υποστηρίξει ότι ο σχηματισμός της οφείλεται πρωτίστως στις λιβιδινικές σχέσεις. Θα συνεχίσει, έτσι, τις παράτολμες εξορμήσεις του στην προϊστορία, όπου θα συναντήσει τον σχηματισμό της αρχέγονης μάζας και της πρωτόγονης ορδής, προκειμένου, με αφετηρία τον φόνο του αρχέγονου πατέρα, να εξηγήσει τις συναισθηματικές σχέσεις των ατόμων μεταξύ τους, αλλά και με τον ηγέτη.

Έννοιες όπως η ταύτιση, αλλά και μια νέα βαθμίδα του Εγώ, το ιδεώδες του Εγώ, θα χρησιμοποιηθούν για να διαλευκανθεί το μυστήριο της επίδρασης που ασκούν οι ηγέτες στα άτομα της μάζας. Το ίδιο και η έννοια της ύπνωσης, στην οποία ο Φρόυντ επιστρέφει, για να επαναβεβαιώσει τις προνομιακές, αλλά και αινιγματικές, σχέσεις της με το ασυνείδητο.