Μικρές ή μεγάλες απώλειες βιώνουμε συνεχώς, καθώς είναι αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής. Από τον θάνατο ενός αγαπημένου ατόμου στην ζωή μας, το διαζύγιο, το τέλος μιας συντροφικής σχέσης, απόλυση από την δουλειά, ανεργία, η αποξένωση μεταξύ φίλων/ συγγενών είναι μερικές από τις απώλειες που συνήθως  πυροδοτούν συναισθήματα άγχους, απόγνωσης ή μοναξιάς και μας φέρνουν αντιμέτωπους με την διαδικασία πένθους, για την οποία γίνεται λόγος στην συνέχεια.

Ο θάνατος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και μοιάζει –κατά κάποιο τρόπο- να έχουμε την ανθεκτικότητα να τον ξεπερνάμε και να προχωράμε τη ζωή μας μετά από απώλειες που βιώνουμε. Μέσα από τη διαδικασία του πένθους είμαστε σε θέση να επανέλθουμε στην πρότερη ζωή μας και να προσαρμοστούμε στις όποιες αλλαγές επιφέρει αυτή η απώλεια.

Το πένθος είναι ένα πλήρως φυσιολογικό φαινόμενο, η ύπαρξη του οποίου είναι κοινή για όλους και αυτό διότι καθώς η ζωή μας προχωράει βιώνουμε μια ευρεία γκάμα απωλειών για τις οποίες και πενθούμε. Όπως γίνεται κατανοητό δεν είναι δυνατόν να μην βιώσουμε καμία απώλεια στην ζωή μας, και έτσι το πένθος έρχεται σαν απόκριση σε αυτές τις απώλειες.

Εάν έχεις χάσει ένα αγαπημένο κατοικίδιο, ξέρεις πως είναι ένα απίστευτα οδυνηρό βίωμα. Εξάλλου, ένα κατοικίδιο δεν είναι απλώς ένα ζώο, το θεωρείς μέλος της οικογένειας. Συνήθως, δημιουργείται μία ιδιαίτερη σχέση με το κατοικίδιο μας, και γίνεται ο καλύτερος μας φίλος, σύντροφος. Ο χαμός ενός κατοικίδιου επιφέρει μία βαθιά θλίψη.

«Μὴ ζήτει τὰ γινόμενα γίνεσθαι ὡς θέλεις, ἀλλὰ θέλε τὰ γινόμενα ὡς γίνεται καὶ εὐροήσεις», Επίκτητος.

Όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή της ζωή μας βιώνουμε συναισθήματα τα οποία δυσκολευόμαστε να εκφράσουμε και να αναγνωρίσουμε και ένα από αυτά είναι το αίσθημα απώλειας.

Ο ψυχικός πόνος είναι το πιό δύσκολο να κατανοηθεί συναίσθημα. Είναι σημάδι πως περνάμε μία δοκιμασία και πως ωριμάζουμε. 

Ο χωρισμός από τη συντροφική σχέση είναι μία από τις πιο στρεσογόνες αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου. Προκαλεί δηλαδή έντονο άγχος και στρες, ακόμη δε περισσότερο, στην περίπτωση διαζυγίου ή ύπαρξης παιδιών. Όπως κάθε απώλεια, έτσι κι ο χωρισμός από έναν άνθρωπο που ήταν σημαντικός στη ζωή μας, περιλαμβάνει πένθος. Χρειάζεται να πενθήσουμε για την απώλεια του συντρόφου, προκειμένου να προχωρήσουμε.

Mιλώντας για την απώλεια και το πένθος E-learning σεμινάριο στην πλατφόρμα εκπαίδευσης tetedu.gr

Την απώλεια την συσχετίζουμε συχνά με το πένθος και το θάνατο, το οποίο είναι λάθος όμως.

Η απώλεια και το πένθος μπορεί να συσχετιστούν με διάφορα ερεθίσματα όπως είναι η απόλυση, η παραίτηση, μία παλίνδρομη κύηση, η υπογονιμότητα, ο κορωνοϊός για όλα όσα αλλάξανε, ένα διαζύγιο, έντονα οικονομικά προβλήματα, η μετακόμιση σε ένα άγνωστο περιβάλλον, η αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος ή θέσης, η απομάκρυνση από φίλους και οικογένεια, ο χωρισμός.

Συνήθως όταν διαβάζουμε τη λέξη πόνος, νιώθουμε δυσαρέσκεια, ο εγκέφαλος μας θα ανακαλέσει είτε έναν έντονο σωματικό πόνο που έχουμε νιώσει, είτε μια πιο δύσβατη περίοδο ψυχικού πόνου που έχουμε βιώσει. Το 1979 ο Διεθνής Οργανισμός για την Μελέτη του Πόνου (International Association for the Study of Pain, ΙΑSP) όρισε τον πόνο «ως μια δυσάρεστη υποκειμενική, αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, που συνδέεται με πραγματική ή δυνητική ιστική βλάβη ή που περιγράφεται σαν τέτοια». (1)

Κάθε άτομο θα βιώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του πολλές απώλειες, άλλες φυσικές, άλλες συμβολικές. Ο εγκέφαλος μας, λοιπόν, εξελίχθηκε και αναπτύχθηκε έτσι, ώστε να αντέχει, να υπομένει την απώλεια μέσω του πένθους, χωρίς να σημαίνει ότι πάντα τη διαχειρίζεται.

Το Πένθος και η Κατάθλιψη εκκινούν από μια κοινή κοίτη, την Απώλεια. Ακόμη και αν μας φαίνεται περίεργο ή ασυνήθιστο, η Απώλεια είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη ζωή, καθώς από την γέννηση μας έως και το τέλος της ζωής μας, βιώνουμε Απώλειες.

Ο Freud χαρακτήρισε το πένθος ως "την αντίδραση στην απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου, ή στην απώλεια μιας αφηρημένης έννοιας όπως της πατρίδας, της ελευθερίας ή ενός ιδανικού". Είναι μια διαδικασία επώδυνη, απόλυτα προσωπική που απορροφά όλη την ενέργεια του ατόμου και το αφήνει αδιάφορο στις προκλήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος και στις, μέχρι πριν, συνήθεις δραστηριότητες. Όλη η ψυχική ενέργεια κατακλύζεται από αναμνήσεις, από βαθύ πόνο και θλίψη.

Ο έρωτας είναι ένα τόσο δυνατό και καταλυτικό συναίσθημα που μέσα στη δύναμή του είναι αδύνατο να μην πληγώσει και την ψυχή εκείνου που έχει κυριεύσει. Όταν τελειώσει ένας έρωτας ή όταν μείνει ανεκπλήρωτος είναι απολύτως φυσιολογικό αυτό να προκαλέσει έντονο πόνο και πικρία στην ψυχή μας.

Ο θάνατος και η απώλεια έχουν αποτελέσει αντικείμενο φιλοσοφικού στοχασμού από την αρχαιότητα έως τους σύγχρονους φιλοσόφους ανά τον κόσμο. Ο Πλάτωνας όπως αποτυπώνεται στο φιλοσοφικό του έργο στην Πολιτεία και τον Φαίδωνα,  βλέπει τον θάνατο "μακάριον", ως απελευθέρωση της ψυχής από το σώμα, οδηγώντας την σε έναν ανώτερο, αιώνιο κόσμο.

«Γνώρισα την αγάπη από τον θόρυβο που έκανε φεύγοντας» είχε επισημάνει ο Γάλλος ηθοποιός και σκηνοθέτης Louis Juvet στην προσπάθειά του να εξηγήσει τη συναισθηματική του κατάσταση στον απόηχο ενός χωρισμού.

Διαχρονικά είναι σημαντικό να ειπωθεί πως το πένθος είναι μια πολυσύνθετη έννοια, που πλέον απασχολεί αρκετά την επιστήμη και τους διάφορους κλάδους της.

Για τη μικρασιατική καταστροφή έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία και εκατοντάδες άρθρα. Αναλύσεις, συνεντεύξεις και κριτικές για την πολιτική ευθύνη, τη στρατιωτική διοίκηση, τα κομματικά συμφέροντα, τις πολιτικές ιδεολογίες, τις διεθνείς συνθήκες και τη συναισθηματική κατάσταση του ελληνικού έθνους τις δύσκολες εκείνες στιγμές όπου κλήθηκε να φέρει εις πέρας έναν γεωπολιτικό ‘’ηράκλειο’’ άθλο.